مادران هرکاری می‌کنند تا به خیال خود فرزندانشان ازنظر تغذیه‌ای تقویت شده و در فصل امتحانات نمره‌های بهتری بگیرند، ولی نمی‌دانند همین دلسوزی‌ها نه‌تنها ممکن است به چاق شدن نوجوان منجر شود که خوردن بیش از حد این همه مواد غذایی، او را خسته و خواب‌آلود هم می‌کند.

دکتر تیرنگ نیستانی، متخصص تغذیه و رژیم درمانی ضمن بیان این‌که هر نوع تغذیه، هم تاثیراتی بلندمدت دارد و هم کوتاه‌مدت، در گفت‌وگو با «جام‌جم» توضیح می‌دهد: تغذیه اثرات متعددی بر زندگی و وضع سلامت افراد می‌گذارد که برخی از آنها در کوتاه‌مدت و برخی در درازمدت نمایان می‌‌شود.

اثرات درازمدت تغذیه بر کودکان

 سوءتغذیه یا همان نداشتن توازن بین نیاز واقعی بدن و آنچه به‌عنوان غذا دریافت می‌شود، در درازمدت می‌تواند بر یادگیری کودک تاثیر بگذارد که البته این وضع هم به دلیل دریافت بیش از حد لزوم مواد غذایی بروز می‌کند و هم کمتر از حد نیاز.

مطالعات مختلف نشان داده است: دانش‌آموزانی که با کمبود آهن، روی یا ید روبه‌رو هستند، در یادگیری نیز مشکل دارند. از طرف دیگر، دانش‌آموزانی که وزن زیادی دارند و چاق هستند و بویژه کسانی که چاقی‌های شکمی دارند نیز در ساعات مختلف دچار حالت خواب‌آلودگی می‌شوند و خیلی خوب نمی‌توانند درس را درک کنند و یاد بگیرند.

البته مسلما این شرایط برای تمام دانش‌آموزان یکسان نیست و مثلا ممکن است دانش‌آموزی با این‌که چاق است و اضافه وزن دارد، در زمینه یادگیری مشکلی نداشته نباشد. با این حال، این دانش‌آموزان هم اگر از برنامه ‌غذایی مناسب استفاده کنند، حتما بازده بهتری خواهند داشت.

دکتر نیستانی با اشاره به اثرات کوتاه‌مدت تغذیه، یادآور می‌شود: نظم وعده‌های غذایی، حجم و ترکیب غذا نیز ازجمله مواردی است که بر راندمان ذهنی دانش‌آموزان تاثیر می‌گذارد.

وعده‌های غذایی؛ منظم و به اندازه کافی

با این‌که می‌گویند صبحانه مهم‌ترین وعده غذایی است و حتما باید مصرف شود، اما خیلی‌ها به بهانه‌های مختلف، آن را از برنامه غذایی حذف می‌کنند و صبح‌ها یا اصلا چیزی نمی‌خورند یا فقط به خوردن یک کیک یا بیسکویت و نوشیدن یک لیوان شیر یا چای اکتفا می‌کنند.

دکتر نیستانی هم با تاکید بر اهمیت مصرف صبحانه و میان‌وعده‌ها، خاطرنشان می‌‌کند: در روزهای امتحان نیز پس از پایان امتحان یا در فاصله میان دو امتحان حتما باید از میان‌وعده‌های مناسب و مغذی استفاده شود، چون این میان‌وعده‌ها می‌تواند از نظر بازیابی قدرت ذهنی به دانش‌آموزان کمک کند. بنابراین در روزهای امتحان نیز به هیچ وجه نباید نظم وعده‌های غذایی را به هم بزنید.

این متخصص تغذیه با اشاره به اهمیت مصرف غذا در حجم مناسب، تاکید می‌کند: هم در روزهای امتحان و هم روزهایی که بچه‌ها مشغول مطالعه هستند، حتما باید به حجم غذای آنها نیز توجه شود.

به این معنی که اگر حجم غذایی که دانش‌آموز دریافت می‌کند، بیش از حد نیاز باشد موجب ایجاد خستگی و خواب‌آلودگی خواهد شد و این شرایط بر وضع ذهنی وی نیز تاثیر می‌گذارد. بنابراین توصیه می‌شود حجم غذا به نسبت کم و تعداد وعده‌ها بیشتر باشد تا از بروز چنین مشکلاتی پیشگیری شود.

بهترین مواد غذایی برای صبحانه

اگر امتحان دانش‌آموز صبح برگزار می‌شود، حتما باید صبحانه‌ای مناسب مصرف کند. در این وعده غذایی باید منبعی از گروه لبنیات وجود داشته باشد و به همین دلیل توصیه می‌کنیم دانش‌آموزان در وعده صبحانه حتما شیر کم‌چرب را هم بگنجانند.

از طرف دیگر، مصرف مواد غذایی حاوی پروتئین نیز برای کارکرد ذهنی و بدنی کودک مفید و ضروری است و به همین دلیل توصیه می‌شود از این مواد نیز استفاده کنید. برای وعده صبحانه، مصرف سفیده تخم‌مرغ پیشنهاد می‌شود که حاوی پروتئین است و البته چون اغلب بچه‌ها به طور عادی منع مصرف تخم‌مرغ ندارند، می‌توانند تخم‌مرغ را به صورت کامل بخورند.

در صورتی که دانش‌آموز به هر دلیلی نمی‌خواهد یا نمی‌تواند تخم‌مرغ مصرف کند، پنیر نیز منبع خوبی از پروتئین است که می‌تواند جایگزین آن شود.بعضی از خانواده‌ها هم عادت دارند صبح از خوراکی‌هایی مانند عدسی استفاده کنند که البته خوردن این مواد هم خوب است ولی به این شرط که در حجمی کم و مناسب مصرف شود.

گاهی هم بچه‌ها خیلی راحت نمی‌توانند صبحانه بخورند و بخصوص وقتی صبح زود از خواب بیدار می‌شوند، مصرف مواد غذایی برایشان ناخوشایند و حتی دشوار است. اگر کودک میل داشته باشد می‌توانید از غذاهایی مانند کتلت که از شب قبل باقی‌مانده است، برای صبحانه او استفاده کنید، اما باز هم تاکید می‌شود در حجم کم.

اهمیت مصرف میوه

اگر صبح بتوانید از یک واحد میوه هم استفاده کنید، بسیار خوب خواهد بود و اگر دانش‌آموز نمی‌خواهد میوه بخورد، خوب است لقمه نان و پنیرش را همراه با گوجه و خیار بخورد تا از نظر ویتامین C نیازش تامین شود.

بهترین میان‌وعده‌ چیست؟

 مصرف میان‌وعده‌ها هم بسیار مهم است و به هیچ وجه نباید حذف شود. بعضی‌ها مغز دانه‌ها را به عنوان میان‌وعده انتخاب و مصرف می‌کنند که از نظر مواد مغذی و بویژه املاح و فیبر نیز غنی است، اما یادمان باشد که این مواد از نظر کالری هم منبعی غنی به حساب می‌آید و به همین دلیل باید در حد تعادل از آنها استفاده شود.

همچنین برای مصرف میوه هم باید نکاتی را در نظر داشته باشیم. به جای این‌ که یک ظرف پر از میوه در دسترس بچه‌ها قرار دهند، میوه‌ها را خرد کرده و آن را در جایی نزدیک دانش‌آموزان بگذارند تا آهسته و کم‌کم از آنها خورده و مصرف زیاد میوه موجب چاقی و اضافه وزن‌شان نشود.